جهان به واسطه اثرات قابل مشاهده و فزاینده گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات به مرحله جدیدی گام نهاده است. به واسطه این تحولات تغییرات عمده ای در حوزه اهداف، مفاهیم وشیوه های گردشگری شاهد هستیم.

امروز انقلابی عظیم در فنون ارتباطی واطلاعاتی مشکل گیری یک نظام جدید مبتنی بر زبان دیجیتالی بنیادهای مادی جهان را چنان دگرگون کرده است که هیچگونه انزوا گزینی و کناره‌گیری را برنمی‌تابد. این دوره که عصر اطلاعات نام گرفته نیازهای جدیدی را به وجود آورده است بطوری که دیگر اداره و مدیریت بخش‌های مختلف به ویژه حوزه گردشگری و جاذبه‌های توریستی با روش‌های سنتی مربوط به زمان گذشته لطمات جبران ناپذیری به همراه دارد و جوابگوی انتظارات بشر امروزی نیست.

بررسی‌های اخیر فناوری اطلاعات را یکی از عوامل تولید دانسته، به منزله دارائی محسوب می‌کند بطوری که هزینه‌های مرتبط بر آن نوعی سرمایه گذاری محسوب می‌شود و حتی برخی آن را جزء اصلی عوامل تولید می‌دانند. به عبارت دیگر، فناوری اطلاعات را منبعی برای افزایش توان و بهینه سازی عواملی چون نیروی انسانی، ابزار وسرمایه تلقی می‌کنند ونتیجه گیری می‌کنند که …تمدن حاصل فعالیت‌های آموزش وپرورش است و در جنبه مثبت آن بیش از آنکه به زمین، سرمایه و ماده اولیه متکی باشد پرنیروی خلاقیت بشری،، نبوغ و ابتکار او متکی است.

سال‌ها ست حرکت جوامع صنعتی به سوی جامعه اطلاعاتی آغاز گشته و از اوائل دهه 90 به بعد شتابی فزاینده یافته به گونه ای که سرعت این حرکت درکشورهای کمتر توسعه یافته، از جمله ایران، به خوبی نمایان است. اصطلاحاتی همچون تجارت الکترونیکی، دولت الکترونیکی، آموزش الکترونیکی، جامعه الکترونیکی و…به گوش مردم آشناست. چنین چشم اندازی لزوم بکارگیری فناوری اطلاعات در زمینه‌های مختلف را بیشتر می‌کند. در سال‌های اخیر انقلابی مشابه انقلاب صنعتی جهان را وارد عصر اطلاعات ساخته وبسیاری از جنبه‌های اقتصادی، اجتماعی وفرهنگی حیات بشر را دستخوش تحول عمیقی کرده است به گفته امئلسون و واریان (2002) چشم انداز جهان با بهره گیری از فناوری اطلاعات بسیار متفاوت از زندگی امروزی است. فرزندانی که در این قرن متولد خواهند شد شهروندان جامعه اطلاعاتی نامیده می‌شوند

امروزه صنعت جهانگردی به یکی از شکوفاترین صنایع جهانی تبدیل شده است آمارها ورشد سریع و پویای گردشگری جهانی را نشان می‌دهد تعدادگردشگران در سال 2006، 750 میلیون بوده است و تا سال 2020 به پیش بینی سارمان جهانگردی به 1600 میلیون نفر می‌رسد در سال 2007 از ژانویه تا آوریل 2007 با 6 درصد رشد به 252 میلیون نفر رسیده یعنی 15 میلیون نفر بیشتر از مدت مشابه در سال 2006 رسیده است.

گردشگری امروزه سعی بر این دارد بسته‌های مسافرتی پویا عرضه کند این بسته‌ها باید با یک برنامه سفر کامل مطابقت داشته باشد با قابلیت تغیر مناسب با خواست گردشگر وعلائق گردشگر.

توریسم الکترونیک یا “E-tourism” بخشی از تجارت الکترونیک است که در برگیرنده استفاده از فناوری‌های رو به توسعه سریع؛ مانند ارتباطات، صنایع اطلاعاتی و همچنین برنامه ریزی‌های راهبردی ِ مهمان نوازی، مدیریت و بازاریابی است. فعالیت‌های ویژه توریسم الکترونیک باید به متصدیان گردشگری، آژانس‌های گردشگری و دیگر ساختارهایی که مستقیماً با استفاده از وب سایت‌های تخصصی، به گردشگری مجازی علاقه مندند، تکیه نماید. این پدیده (توریسم الکترونیک)، هم مصرف کنندگان و هم تولید کنندگان کالاها و خدمات گردشگری را در چرخه خود وارد می‌نماید.

بر اساس مطالعات دقیق ِ اروپایی ِ نهاد ِ بین المللی ِ (IPK)، در سال 2007 بالغ بر 30 میلیون اروپایی برای برنامه ریزی مقاصد گذران تعطیلاتشان از اینترنت استفاده کرده‌اند وحدود 8 میلیون نفر نیز به صورت آنلاین (با استفاده از اینترنت) بلیط های خود را رزرو کرده‌اند. تا پایان سال 2008 در آمد جهان از طریق توریسم الکترونیک به بالای 40 بیلیون یورو رسیده است. گزارش‌های ناظر مسافرت‌های اروپایی در سال 2007، رشد 47 درصدی کسانی که بلیط هایشان را به صورت آنلاین رزرو کرده‌اند نشان می‌دهد.

در حقیقت 80 درصد از کاربران اینترنت علاقه مند به رزرو اینترنتی هستند. بر اساس پژوهش‌های آمریکایی، کل مبلغ به دست آمده از طریق رزرو مسافرت‌های شخصی یا تجاری (بلیط هواپیما- قطار- رزرو هتل و..)، با استفاده از ابزار اینترنت در سال 2004، در تمام دنیا، بالغ بر 13 بیلیون یورو؛ و درسال 2007 نیز 75 بیلیون یورو بوده است. نتیجه آن است که هیچ تکنولوژی دیگری، به جز تلویزیون، چنین تأثیر شگرفی، آن چنان که اینترنت بر مسافرت و مسافران ایجاد کرده، به وجود نیاورده است.

یکی از اساسی‌ترین کاربردهای فناوری اطلاعات در بخش خدمات است در سال 1997 صنعت جهانگردی وگردشگری مسئول 20 تا 30 درصد از فروش‌های مجازی بوده است واین رقم به 30 میلیون دلار رسیده است. گردشگری مجازی چیست؟ نوعی فعالیت مبتنی بر فناوری‌های نوین و در امتداد ساختار و روش‌های سنتی است نوعی کاربرد کسب‌وکار الکترونیکی در مسافرت و گردشگری است و سه مجموعه متمایز مدیریت کسب وکار، نظام‌های اطلاعاتی و مدیریت و گردشگری را شامل می‌شود.

تعاریف زیادی از گردشگری الکترونیکی ارائه شده است. یکی از آن ها که از داانشنامه رشد در سال 1387 ارائه شد، می‌گوید: این نوع گردشگری عبارتست از بکارگیری فن‌آوری نوین برای ارائه سرویس‌های مورد نیاز گردشگران. با استفاده از فن‌آوری اطلاعات و ارائه سرویس‌های مورد نیاز گردشگران با کیفیتی بالاتر و هزینه‌ای کمتر.

فضای مجازی گردشگری، روشی نوین با توانایی نمایش سه بعدی همزمان با اراده کاربر و ارتباط مستقیم با تاثیرگذاری زیاد است که با هزینه به مراتب کمتر وارد عمل شده است. فضای مجازی با کاربردهای بسیار همچون شبیه‌سازی مکان‌های تفریحی، ساختمان‌ها، شهرک‌ها، فروشگاه‌ها، کارخانه‌ها و…، آموزش با قابلیت اتصال به محیط واقعی و ثبت وقایع محیط به صورت همزمان در فضای مجازی و کاربردهای آدرس‌دهی و مکان‌یابی قبل از سفر و حتی کاربردهای تبلیغاتی و فرهنگ‌سازی اکنون ابزاری بسیار قدرتمند برای تبلیغ شده است. راه اندازی تورهای مجازی از بارزترین وجوه گردشگری مجازی است.

ارزش و اهمیتی که فناوری اطلاعاتی و ارتباطی برای توسعه زیر ساخت‌های گردشگری در دنیا ایجاد کرده است بسیار جالب و قابل تأمل است. وقتی یک گردشگر بتواند اطلاعات گردشگری مربوط به بناهای تاریخی یک کشور را در پهنه جهانی وب ملاحظه کند و در باره آن‌ها اطلاعات صوتی تصویری و متنی خوبی بدست آورد نسبت به آن مشتاق می‌شود.

اگر گردشگری الکترونیکی را صرف‌نظر از سرویس‌های ارائه شده توسط سایت‌های گردشگری، تنها منحصر به دیدن تصاویر ارسالی از دوربین‌های کار گذاشته شده در مناطق دیدنی و مرور تصاویر سه بعدی، روش‌های رایانه‌ای و نقشه‌ها بدانیم، آنگاه این نوع گردش‌گری برای استفاده از آب و هوای مناطق مختلف، لذت قدم زدن در سواحل، شنا کردن، استفاده از عطر گیاهان بومی، طعم غذاهای محلی، ادویه‌های بازار، و دیدن کاه‌گل بناهای قدیمی، مناسب نخواهد بود.

ویژگی‌های گردشگری مجازی

.

ذات گردشگری مجازی محدودیت‌های گردشگری محیطی را ندارد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1- عدم محدودیت زمانی

2- عدم محدودیت مکانی

3- عدم محدودیت فضا

4- عدم مواجه با موارد غیر قابل پیش بینی چون خرابی شرایط آب و هوا، مسدودی جاده‌ها و …

.

مزایای استفاده از گردشگری مجازی

.

1-    تبادل اطلاعات در کم‌ترین زمان ممکن بین علاقمندان به گردشگری

2-    انتشار اطلاعات چند رسانه ای به صورت صوتی و تصویری و ویدئویی از مناطق مختلف گردشگری

3-    ظرفیت سازی برای به اشتراک گذاشتن اطلاعات مجازی گردشگران با توریست‌های آماتور

4-    معرفی فرصت‌های اقامتی رایگان در کشورهای مختلف جهان

5-    معرفی فرصت‌های اقامتی ارزان در کشورهای مختلف جهان

6-    معرفی ظرفیت‌های حمل و نقل ارزان در شهرهای مختلف جهان

7-    استفاده از گردشگری آنلاین برای تبلیغات و بازاریابی (به سبک شرکت رایان ایر ایرلند)

8-    مشورت آنلاین پیش از سفر

9-    پیدا کردن همسفر از طریق شبکه‌های اجتماعی

10-     توسعه ارتباطات و روابط ملت‌ها به صورت مستقیم و راحت

11-    کاهش مسائل زیست محیطی و ارتقای توسعه پایدار

12-    کارآفرینی دیجیتالی در عرصه گردشگری

13-    کاهش نیاز به مدیران تور و هزینه‌های سربار

چگونگی استفاده از سامانه های گردشگری در فضای مجازی

برای این که یک سفر الکترونیکی را آغاز کنیم، ابتدا باید از کجا شروع کنیم؟ پس از اتصال به اینترنت، آدرس یک سایت گردشگری یا ET را که قبلاً در اینترنت جست‌وجو کرده‌ایم و یا از طریق بروشورهای تبلیغاتی شرکت‌های ارائه سرویس‌های گردشگری با آن آشنا شده‌ایم، خدماتی که در گردشگری مجازی می‌توان یافت:

یکی از عالی‌ترین زمینه‌های اطلاع رسانی توان گردشگری یک کشور، استفاده از تارنماهای اینترنتی است. وب سایت‌ها به دلیل ارزش اطلاع رسانی فوق العاده ای که در سرزمین دیجیتالی اینترنت با یک میلیارد کاربر با سواد دارند، فرصت خوبی برای معرفی چندزبانه و چند رسانه ای قابلیت‌های گردشگری یک کشور است. در بین سایت‌های اطلاع رسانی مربوط به گردشگری یک کشور در وب، سایت‌های رسمی (دولتی) یک کشور، از اهمیت خاصی برخوردار است. سایت‌های رسمی، سخن گوهای دیجیتالی یک کشور در اینترنت هستند و هر چقدر این پایگاه‌ها قوی تر و با به روزرسانی گسترده و چند زبانه همراه باشند، مخاطب پذیری آن‌ها افزایش می‌یابد.

نتیجه گیری:

کارآفرینی دیجیتالی در عرصه گردشگری مجازی در دنیای امروز، که سبک زندگی دیجیتالی مردمانش کاملاً تغییر کرده است، بسیار جدی و پولساز است. امروزه، نقشی که فیس بوک. توییتر و اینستاگرام و کوچ سرفینگ و ایر بی ان بی و حتی پرتال شرکت‌های هوایی ارزان قیمت مانند رایان ایر ایرلند در حمل و نقل مسافر و گردشگری جهان دارند، سازمان‌ها و شرکت‌های مطرح سنتی این عرصه در اختیار ندارند. پس، باید به گردشگری مجازی و توسعه ظرفیت‌های ان بها داد.

توسعه فرهنگی در استفاده صحیح از فناوری اطلاعات، آشنا سازی مردم و مسئولین با ساختار، عملکرد و مزایای فناوری اطلاعات، ایجاد زیرساخت‌ها و بسترهای مناسب شبکه ای و مخابراتی، ایجاد زمینه‌های مناسب جهت گسترش بانکداری الکترونیک، ایجاد انگیزه و تمایل در مدیران و کارکنان و آموزش دادن آن‌ها برای استفاده مؤثر از فناوری اطلاعات باید سرلوحه برنامه‌های کلان سازمان‌ها و تشکیلات گردشگری برای استقرار مناسب فناوری اطلاعات باشد.

با توجه به مطالب فوق باید گفت که گسترش روزافزون و برگشت ناپذیر فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات واقعیتی انکارناپذیر است. امروزه کشورهای توسعه یافته سعی می‌کنند مختصات و ویژگی‌های نیروهای انسانی و جذابیت های فرهنگی خویش را به روزتر ومناسب زمان وعصر حاضر خود کنند و آن را نهادینه سازند. در این فرایند باید ابزار، اهداف، روش‌ها، دقیق تر و جذاب تر ودر آن‌ها استفاده از فن آوری اطلاعات و ارتباطات هم گنجانده شود. چون قرارگرفتن در سایه تحولات عصر فن آوری اطلاعات و ارتباطات چنین نقشی را از آن‌ها انتظار دارد

. فن آوری اطلاعات وارتباطات به نظام‌های فرهنگی، آموزشی کمک می‌کند در جامعه جهانی به ارائه خدمات مناسب، با کیفیت وبا هزینه پایین بپردازند و با درک تجربه سایر کشورها ومطالعات عملی وتئوریک، استفاده از این فن آوری را در فرایند یاددهی ویادگیری و آموزشهای شهروندی وگردشگری مد نظر قرار دهند.. وآخر اینکه ظهور این تکنولوژی‌ها همه جنبه‌های زندگی ونهادهای اجتماعی بویژه صنعت گردشگری را تحت تأثیر قرار داده وباعث شده شیوه نوینی در مسافرت‌های درونشهری وجهانگردی به وجود آید وتاثیرات عمیقی در ابعاد سیاسی، فرهنگی واقتصادی وفرهنگی بوجود آورد.